سبک زندگی اسلامی

از مهم ترین شاخصه های شناخت علم حصولی از علم حضوری این است که در علم حضوری،افزون بر اتحاد یا وحدت علم و عالم،علم با معلوم عینیت داشته،یکی هستند؛اما در علم حصولی،مفهوم یا صورتی که  بدون واسطه معلوم نفس است،از معلوم بالعرض یعنی اشیای خارجی،حکایت می کند.بدین روی می توان گفت در علم حصولی معلوم بالذات صورت ذهنی،ومعلوم بالعرض موجودی در خارج از ذهن است در نتیجه،تغایر آن ها قیاسی است.علم حصولی در مقایسه صورت ذهنی با محکی اش حصولی تلقی می شود؛درحالی که به لحاظ ذات خود که صورتی علمی و ذهنی است؛ ودر واقع معلوم بالذات هم اوست،حضوری است . 

اینک به مهم ترین تفاوت های علم حصولی و حضوری می پردازیم:

1- درک با واسطه و بلاواسطه: درعلم حصولی شخص به وسیله صورت یا مفهوم ذهنی از شئ یا شخص درک شونده آگاه می شود ولی در علم حضوری چنین واسطه ای وجود ندارد.

2- خطا ناپذیری علم حضوری: خطا که عبارت است از عدم  مطابقت ادراک با ادراک شونده در جایی امکان تحقّق دارد که ادراک با واسطه انجام گیرد،امّا در علوم حضوری که ذات معلوم،مورد شهودعالم قرار می گیرد جای چنین احتمالی نیست. 

3- تفاوت در کیفیت: علم حضوری با دارایی قرین است. تفاوت دانش حصولی و حضوری نظیر تفاوت کیفیت علم پزشک و بیمار به درد است.علم بیمار به درد،حضوری وعلم پزشک به آن حصولی است. پزشک برای آن که به درد، علم حضوری پیدا کند ، ناگزیر باید در واقعیت و وجود خود تغییری ایجاد نماید. 

4- امکان دستیابی به حقیقت وجود: باعلم حضوری می توان به حقیقت وجود دسترسی پیدا کرد.

5- شخصی و انتقال ناپذیر بودن علم حضوری: مکاشفات که از جنس علوم حضوری هستند قابل انتقال به غیر نیست،تنها می شود گزارشی از آن را ارائه داد.گرچه هرکس می تواند مکاشفه خود را داشته باشد، واز این حیث علم حضوری عمومیت دارد،اما یک مکاشفه خاص و علم حضوری خاص را نمی توان به غیر منتقل کرد.

6- عدم اتصاف علم حضوری به احکام ذهنی:  از آن جایی که  درعلم حضوری وساطت مفاهیم و صورذهنی وجود ندارد 

از این رو،اوصافی همچون حکایت،شک،یقین،تصور،

تصدیق،تعقل،استدلال،تعریف،تفهیم و تفهم که علم حصولی به آن ها متصف می شود؛در مورد علم حضوری به کار نمی روند. 

علم حضوری با دارایی قرین است ، حال آن که علم حصولی دانشی بی بهره از دارایی است. 

کسی که از طریق علم حصولی به رحمت گسترده و بی کران الهی آگاه است، وصف بخشش را می شناسد وکسی که با دانش شهودی و حضوری به رحمت خداوند آگاه است،آن رحمت را واجد است وبه همین دلیل در فلاح و رستگاری مستغرق می باشد. 

منابع: 

حسین زاده،معرفت بشری؛زیر ساخت ها، ص 47و48.

  - مصباح یزدی،محمّد تقی،آموزش فلسفه،نشر سازمان تبلیغات اسلامی،چاپ سوم ،زمستان1368،ج1،ص159.

  - پارسانیا، حمید، سنّت  ایدئولوژی علم ، ناشر بوستان کتاب، چاپ دوم 1386.ص28.

نویسنده: سلطان علی نایبی