سبک زندگی اسلامی

نویسنده: سلطان علی نایبی

گاهی  شخص چون در یک سیستم اقتصادی ای قرار دارد که درآن فاصله طبقاتی هر روز پررنگ تر می‌شود. به ثروت هنگفتی دست می‌یابد، او ممکن است زکات وخمسش را هم بپردازد امّا آیا حقّ تکاثر دارد؟!

سیستم اقتصادی طوری طرّاحی شده که مثلا صاحب یک شرکت کامپیوتری به ثروتی دست پیدا کند که روزانه هزاران برابر یک فرد متوسط درآمد داشته باشد. 

آیا از منظر اسلام این مطلب صحیح است که بگوییم شخص ثروتمندی که زکات و خمسش را پرداخت کرده است نسبت به جامعه طبقه پایین هیچ مسؤلیّتی ندارد؟

شخص اتوموبیلی 900 میلیونی داشته باشد و در همان شهر فقرایی هم وجود داشته باشد. آیا پرداخت کردن «زکات» و«خمس» تمامی مسؤلیتها را از دوش آن ثروتمند بر می‌دارد یا نه ؟

به نظر می‌رسد تا ریشه کن شدن فقر در جامعه اسلامی ثروتمندان وظیفه دارند به نوعی در کاهش فاصله طبقاتی یاری رسانند وهمچنین اقتصاددانان یک سیستمی را طرّاحی کنندکه به فاصله طبقاتی نینجامد. 

در سیستم سرمایه داری امروز صاحبان شرکت بزرگ از مالیات برق و غیره جهت گسترش اقتصاد معاف می‌شوند و «ارز» به این شرکتهای با قیمت پایین تر فروخته می‌شود این سیستم اقتصاد کشور را راه اندازی می‌کند امّا روز به روز صاحب شرکت پول دار تر می‌شوند وافرادی که از این مزایا برخوردار نیستند، روز به روز فقیر تر می‌شوند. 

پیامبر گرامی اسلام می‌فرمایند:‏ مَا آمَنَ‏ بِی‏ مَنْ‏ بَاتَ‏ شَبْعَانَ وَ جَارُهُ جَائِعٌ وَ مَا مِنْ أَهْلِ قَرْیَةٍ یَبِیتُ وَ فِیهِمْ جَائِعٌ   ؛  به من ایمان نیاورده کسی که سیر بخوابد و همسایه اش گرسنه باشد و به من ایمان نیاورده اهل روستایی که سیر بخوابند و در بین آنان گرسنه ای باشد. 

روایتی بسیار طولانی را شیخ کلینی نقل می‌کند که در آن واجب مالی غیر زکاتی به صراحت بیان شده است:« ابا بصیر می‌گوید نزد امام صادق بودیم سخن از «زکات» شد، ایشان فرمودند زکات چیزی است که به وسیله آن مسلمان گفته می‌شوید[از علایم ظاهری پذیرش حکومت اسلام است] در اموال شما غیر از«زکات» نیز واجباتی نیز هست، مگر نشنیده ای قول خداوند را که می‌فرماید وَ الَّذِینَ فِی أَمْوالِهِمْ حَقٌّ مَعْلُومٌ.  لِلسَّائِلِ وَ الْمَحْرُوم‏  پس حق معلوم غیر از زکات است که شخص اگر بخواهد در هر روز یا هر جمعه و...  بپردازد».   

از روایات فوق می‌توان چنین استفاده کرد که «واجبات مالی» تنها در «زکات» خلاصه نمی‌شود. بلکه فراتر از «زکات» نیز وجود دارد. در جامعه ای با اختلاف طبقاتی بسیار زیاد تنها پرداخت زکات این فاصله را کاهش نمی‌دهد در نتیجه فقر همچنان باقی است، فلسفه پرداخت زکات زدودن فقر است. اگر در جامعه فقیری نباشد پرداخت زکات وجهی نخواهد داشت. مگر این که در صورت غنی بودن جامعه تفاسیر عرفانی از زکات بنماییم. و الّا آن چه از آیات و روایات زکات فهمیده می‌شود، پرداخت زکات جهت ریشه کن شدن فقر از جامعه است، ومادامی که با پرداخت «زکات» فقر همچنان باقی بماند بر ثروت مندان غیر از زکات اموال واجبی دیگر جهت پرداخت واجب است.